WABİ-SABİ

Sadeliğin Şıklığı -Kusurların Güzelliği

Kökeni Çin’de Zen Budizmi’ne dayanan, daha sonra meşhur çay törenleriyle bağlantılı olarak bir Japon hareketine dönüşen Wabi-Sabi terimini Türkçeleştirmek zor olsa da Wabi’yi “rustik basitlik” veya “sade şıklık” olarak, Sabi’yi ise “kusurlardan keyif almak” şeklinde tanımlayabiliriz. Antik Japon Krallığı’nda “kusur”, aydınlanmanın kilit adımlarından biri olarak benimsenir. Bu sebeple Wabi–Sabi “kusursuz güzellik” kavramını benimser. Mükemmeli ve yeni olanı savunan Batı kültürünün aksine, “zamanın akışı”, yaş alma gibi doğanın işleyişiyle ortaya çıkan kavramlar Wabi–Sabi’de teşvik edilir.

Wabi doğal, yalın, sade ve kusurlu olanın güzelliği demektir. Sabi ise eski, yaşlı, kullanılmış, yıpranmış ve aşınmış olanın güzelliğidir. Wabi-Sabi, kusurlu, geçici ve bitmemiş nesnelerin güzelliğidir. Wabi-sabi, alçak gönüllü ve mütevazi nesnelerin güzelliğidir. Wabi-Sabi, nesnelerin alışılmadık güzelliğidir.

Çünkü bu yaşam felsefesinde genellikle stresli, yoğun ve her alanda mükemmel olmaya çalıştığımız hayatlarımızın aksine mütevazılığı, kusurlarımızı kabul etmeyi ve sahip olduklarımızın kıymetini bilmeyi öğrenmek şart.

Tek yapmanız gereken, mütevazılığı benimsemek ve bu fikre açık olmak. Uygulamaya başlamak için öyle ciddi listeler hazırlamanız, kendinizi strese sokmanız da gerekmiyor. Sadelik ve basitlik, hepsi bu.

Çiçekler mesela, bir semboldür Wabi–Sabi’de. Solmaya başladıklarında bile en taze ve mükemmel göründükleri anlardaki kadar takdir edeceksiniz çiçekleri bu felsefeyi benimsediğinizde.

Wabi–Sabi’nin mükemmel bir örneği olan Kintsugi’den bahsetmeden olmaz.Kintsugi, toz haline getirilmiş altın, gümüş, platin veya reçine kullanarak kırılmış çömlekleri, vazoları onarma sanatıdır. 500 yıllık tarihe sahip olan bu geleneğe göre aslında hiçbir şey gerçekten kırılmaz. Kırılmayı, bozulma veya yok olma yerine yeni bir var oluş şekli olarak gören Kintsugi, nesnelere kaybettikleri fonksiyonları geri kazandırmanın ötesinde yaşanmışlıkları ve izlerini vurgulayan bir felsefedir.

Wabi-Sabi dekorasyonda kullanılan renkler doğadan gelen renklerdir. Toprak kırmızısı, kahverengi tonları, beyazdan beje nötr tonlar, koyu yeşil gibi doğada sıkça rastlanan renkler idealdir. Yani doğada gördüğümüz tüm doğal renkler evlerimize taşıyabiliriz. Ayrıca canlı renklerin zaman içerisinde solarak pastelleşmiş halleri de Wabi-Sabi dekorasyonda, özellikle de aksesuarlarda kullanılabilecek renkler arasındır.

DUVARLAR

Wabi-Sabi dekorasyonda duvar yüzeylerinde doğal taş, eskimiş ahşap, boyasız kontrplak, sıvasız harman tuğla, badanasız brüt beton duvarlar tercih edilebilir. Kusursuzluk için uğraşılmamalı, ana malzeme saklanmamalı. Materyeller organiktir, sentetik değildir. Parlatılmış, temizlenmiş, yeni ya da yapmacık gibi görünmesi için herhangi bir işlem görmemişlerdir. Bu sebeple zamansal sürecini belli edecek, alımlı ve dışavurumcu olan bozulmuş tahta, metal, kağıt, kumaş, taş ya da kil kabul edilebilir materyellerdir.

MOBİLYA

Wabi-Sabi lükse, materyalist düzene, yeni için olan özleme karşıdır. Mobilya seçiminde ürünün sade, konforlu ve hatta hikayesi olan, yani eski olanını tercih edebilirsiniz. Minimasit bir tavır da önemlidir; az sayıda, ancak yeteri kadar mobilya kullanılması, aşırıya kaçılmaması, eşyanın görevini yapmaktan başka bir amacının olmaması önemldir. Malzeme seçimi ise burada da doğal olandan yanadır. Eski bir kütüğü sehpa ya da tabure olarak kullanabilir,asimetrik ve hatta amorf şekilli ürünleri tercih edebilirsiniz. Takım kavramını unutmanız da yerinde olur, her bir mobilyayı tek tek, sizin için anlama sahip parçalardan seçebilirsiniz.

ZEMİNLER

Tıpkı duvar yüzeyleri gibi, zemin kaplamaları da taş, cilasız ahşap rabıta, pişmiş toprak, kil, brüt beton tercih edilebilir. Wabi-Sabi dekorasyon için rustik kaplama malzemelerinin tamamı uygundur. Zeminler doğal görünümlü olmalı, parlak, cilalı görünüm tercih edilmemelidir. Wabi sabi’ye göre hiçbir şey tamamlanmış değildir, her şey hareket halindedir. Bu hareketliliğin tanığı olabilmenin yolu da sadeleşmektir. Beklentilerle, arzularla, hayallerle karmaşaya dönüşmemektir. Doğayı gözlemlemek, ruha daha fazla eğilmek ve yaşantıyı hayatın doğal ritmiyle uyumlu hale getirebilmektir. Evinizi, örneğin bir aile büyüğünüzün elleriyle yapmış olduğu bir sehpa ya da çocukluk anılarınızı taşıyan bir sandalye, mevsimi anımsatan kırlardan toplanmış ya da köşe başından alınmış bir çiçek gibi nesnelerle Wabi-Sabi haline getirebilirsiniz. Yıllardır kullanmadığınız, ailenizden, annenizden, çocukluğunuzdan ya da çocuklarınızdan kalan eşyaları çıkarıp tekrar kullanabilirsiniz. Kullanılmayacak halde bulunan eşyalarınızı ise ev aksesuarlarına dönüştürebilirsiniz. Eskimiş, boyası çıkmış ya da üzerinde darbe izleri olan eşyaları dekorasyonunuzun bir parçası haline getirebilirsiniz. Her baktığınızda sizi güzel günlere götürecek eşyalarınız Wabi-Sabi dekorasyonda en değerli eşyalardır.

DOĞAL OL

Doğadaki her şeyden daha kusursuz olan nedir? Wabi sabi doğal sadeliği içerir. Doğa, kusurlardaki güzelliği bulmak için bir hatırlatma görevi görür. Genel olarak, doğanın ham dokuları ve formları, wabi sabi felsefesinin özünü koruyarak yaş ve zamanın bir geçişini yansıtır. Bu felsefe dünya’ya bağlanmaya odaklandığından, yaşlanmaya, aşınmaya, paslanmaya ya da renk değiştirmeye yatkın herhangi bir mobilya ya da dekor parçası aranmalıdır. Kitlesel üretilen ürünler ve malzemeler yerine, ortamın derinlik ve dokusunu getirdiklerinden ahşap, yün, kil, bambu, deri, taş ve ham metaller gibi sürdürülebilir ürünleri seçmek gerekir.

İÇİNDEN GELENİ SEÇ

Wabi Sabi’ye göre evine getirdiğin her eşya; bağ kurduğun bir nesnenin yansıması olmalıdır. Stiline uygun diye bir eşyayı almaya karar verme! Dekor seçimlerin tamamiyle kalbinden gelmeli ve sana neşeli vermelidir. Bu felsefe tasarımda özgürlüğü desteklemektedir. Belirli bir stile bağlı olmasa da, kişisel olarak çizdiğin şeye dayanarak dekor seçmek bir sorun değildir. Wabi sabi tamamen tuhaflıklardan oluşur, bu yüzden karıştırıp eşleştirmekten korkma! Aksine, evine sadece eşya almak için eşya eklemekten vazgeçmeni tavsiye eder. Başka bir deyişle, dağınıklığı ortadan kaldırır.

YENİ ANLAMLAR KAZANDIR

Evinde sürdürülebilir bir eşya döngüsünü savunduğundan, zamanı geçtiğini düşündüğün eşyaları farklı tasarımlar olarak kullanabilirsin. Böylece farklı anlamlar kazandırarak o eşyaya bir ruh verirsin. Örneğin yıllanmış kırık bir kaseyi alarak saksı yaptığında ona kusurları içinde bir mükemmellik kazandırırsın.

KUSURLARIYLA KABUL ET

Kusurlu olan şeyin içinde güzelliği, kabalığın içinde nezaketi ve inceliği hissettiğinde ne kadar değişik duygular yaşayacağını bir düşün. Aslına bakarsan Japon Wabi sabi felsefe ve tasarımı bizim kültürümüzde sahip olduğumuz ve hepimizin çok sevdiği tasavvuf felsefesinin dekorasyon olarak kullanılmasından çokta farklı değil. Nasıl ki tasavvuf samimi bir sadelikle mükemmelliği bulmaksa; Wabi sabi de, yalnız, vakur ve tevazu sahibi, bazen üzüntülü, bazen de özlenen şeyi seçmektir.

İnsanı ve mekanı birbirinden bağımsız düşünemeyiz. Yaşam tarzımız, fikirlerimizle mekana fiziksel olarak müdahalelerde bulunuyoruz. Bilinçsiz de olsa sezgisel olarak ruhumuzun tatmin olacağı şekilde yerleşiyoruz mekanlara. Sıkılıyoruz, değiştiriyoruz, gereksiz görüyor atıyoruz. Yaşadığımız yeri değiştirme çabasındayız. Tıpkı evren gibi sürekli hareket halindeyiz.

Wabi sabi, feng shui gibi bir yaşam felsefesi olsa da zamanla dünyadaki köşemiz olan evimizin dekorasyonunda yerini almıştır. Yaşanmışlıkları eve çağırır, ilgi odağı olmak yerine var olduğu ortama karışır. Toprakla derin bir bağı olduğundan bu felsefe ile evini tasarlayacak olanlar doğal malzeme kullanmalılar. Akdeniz manzarasında iseniz pişmiş toprak, tercihiniz İskandinav tarzı ise açık renkli ağaçlar ve bitkiler, kurak bölgede iseniz kerpiçi kullanabilirsiniz.

Tasavvuf felsefesinin dekorasyonu da diyebiliriz.

Duvar ve zemin yüzeylerinde; doğal taşlar, ahşap, beton yada tuğla kullanılabilir.

– Ana malzeme ön planda olmalı. Boyasız, cilasız yüzeyler ile malzemenin karakteri korunmalı.

– Wabi-Sabi muğulaklığı sever ve spektrumunda grinin her tonu yer alır. Gri rengi, bir duvarınıza, yada zemininizde, yada belki koltuğunuza giydirebilirsiniz. Değişiklik yapmak istediğinizde gri renk bu değişikliğe daha kolay uyum sağlayacaktır.

– Doğanın temel renkleri olan ağaçların yeşili, toprağın kırmızısı ve kahverengisi, mavisi kullanılabilir. Beyaz ve bej gibi soft renkler ile destekleyerek daha nötr bir etki verilebilir.- Eşyalarınızın birbiriyle uyumundan ziyade işlevleri ön plana çıkmalı.

– Gereksiz, kullanmadığınız eşyalarınızdan kurtulun.

– Aksesuarlar büyüklerinizden kalan eşyalar, anıları canlandıracak parçalar olabilir.

– Kırılmış olan aksesuarınızı çöpe atmak yerine yapıştırarak yada dönüştürerek geri kazanılabilir. Kırılan, bozulan eşyalarınızı yeniden var edilebilir. Kintsugi nesnelerin kaybettiği işlevi yeniden kazandıran bir felsefedir. Bu anlamada kintsugiye danışabilirsiniz.

– Masadaki sandalyeleriniz kusursuz bir şekilde aynı renk ve modelde kullanmak yerine farklı karakterdeki sandalyeleri masanızın etrafına yerleştirebilirsiniz.

– Çatlak görünen duvarları kapatmaktansa dekorasyonun bir parçası haline getirebilirsiniz.

– Hikayeleri ve izleri olan uyumsuz parçaların uyumunu hikayeleriyle yakalabilirsiniz.

Aslında Wabi Sabi tam olarak bir tarzı ya da belli kuralları dayatmıyor. Amacı, evlerin kusursuz yerler değil, yaşanan yerler olduğunu kabullenerek buna göre dekore etmek. Yani kusurluluk ve geçicilik yönleriyle Wabi Sabi’nin evlere yansıması, daha doğal materyallerin tercih edilmesi, kırılan bir eşyanın tamir edilerek kullanılmaya devam edilmesi gibi şekillerde oluyor.

Kişisel stiliniz ne olursa olsun güzelliği, örneğin birbiriyle aynı olmayan çatal bıçak takımları, üzerinde yanık izi olan bir masa veya ucu hafifçe kırılmış bir fincan gibi kusurlu bir objede bulmak, evlerinizi daha gerçek ve yaşanmışlıklarla dolu kılacak.

Doğası gereği birbiriyle aynı olamayacak el yapımı seramikler, doğal ahşap mobilyalar, kendinden kırışık keten yatak örtüleri gibi mobilya ve aksesuarlar Wabi Sabi’yi evinize taşımanın başlangıç noktaları olabilir.Ayrıca evinizdeki fazlalıklardan kurtulmak da Wabi Sabi felsefesinin ardında yatan başka bir yaklaşım. Bunu yapmanın ipucu ise, evinizde güzel gözükmesi için satın aldığınız dekoratif ama işlevsiz aksesuarlar yerine, işinize yarayacak, kullanışlı objeleri tercih etmek. Örneğin salonunuzdaki dergileri koyabileceğiniz güzel bir gazetelik veya mutfak tezgahında durduğunda size ev işi yapmayı çağrıştırmak yerine, güzelliğiyle kendinizi iyi hissetirecek mutfak aletleri gibi…

Kısacası Wabi Sabi, hem geri dönüşüme göz kırpıyor hem rahatlığı vurguluyor hem de yaşanmışlıklardan sebeplenen kusurları seviyor. Biz de zaten dışarıdayken sürekli bir telaş içinde olduğumuz hayatlarımızda, en azından eve vardığımızda konforlu bir mola vermemize olanak sağlayan bu trendi çok sevdik.